Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) kişiyi aşırı korkutan, dehşet içinde bırakan, çaresizlik yaratan, çoğu kez olağan dışı ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşen olayların tetiklediği bir psikiyatrik bozukluktur. Bu olayların kişinin kendisinde veya bir yakınında ölüme yol açması ya da yaralanma tehlikesi yaratması kişide korku, dehşet ve çaresizlik duyguları çıkarabilir.
Deprem, sel ve yangın gibi doğal afetler, işkence, savaş ve tecavüz gibi insan kaynaklı travmalar, kazalar, ciddi ve ölümcül tıbbi durumlar ile hastalıklar, ya da beklenmedik ölümler gibi travmatik olaylar bireylerde ruhsal travmaya yol açabilir. Bu tür travmatik olayları yaşayan ya da onlardan etkilenen çoğu insan, geçici olarak şartlara ve çevrelerine uyum sağlamakta ve durumla başa çıkmakta zorluk çekebilirler.
TSSB Belirtileri Neler?
Üç tip belirti kümesi vardır:
Travmanın anılarından kurtulamamak: Çok rahatsız edici, beklenmedik şekilde oluşan, travmayı tekrar yaşıyormuş gibi görüntüler (flashback) veya kabuslar görmek, olayı hatırlatan bir şey olmasa da sürekli akla gelmesi, olay hatırlandığında çarpıntı, terleme gibi bedensel rahatsızlık duyulması.
Travmayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya çalışmak: Duygusal olarak uyuşuk olmak ve travmayı hatırlatan insanlardan, olaylardan, aktivitelerden kaçınmak, uzak durmak.
Aşırı derece tetikte olma belirtileri: Uyumak ve konsantre olmakta zorlanmak, tedirgin olmak, hemen sinirlenmek ve öfkelenmek, ufak seslerle irkilmek gibi.
TSSB Neden Olur?
Tıp uzmanları bazı bireylerin travma sonrası stres bozukluğunun neden dolayı geliştiğinden kesin emin değildirler. Çoğu psikiyatrik bozukluklarda olduğu gibi, travma sonrası stres bozukluğunun da muhtemelen çeşitli farklı faktörlerden dolayı ortaya çıktığı düşünülmektedir
Bu faktörler arasında; bireyin hayatı boyunca yaşadığı stresli deneyimler, yaşadığı travmaların miktarı ve ciddiyeti, ailesinde anksiyete ve depresyon geçmişi gibi genetik ruh sağlığı riskleri, mizaç yani kalıtımsal kişilik özellikleri ve bireyin beyni ile vücudunun strese yanıt olarak saldığı kimyasallar ve hormonları düzenleme şekli bulunur.
TSSB Tedavisi
Travma yaşayan herkesin genellikle tedavi görmesi gerekmez. Normalde zaman geçtikçe ve aile, arkadaş veya çevrenin yardımıyla travmadan sonra kişiler iyileşebilir. Fakat belirtiler çok şiddetliyse ve zaman içinde azalmak yerine hayatı etkiler hale gelirse bir profesyonele danışmak önemlidir. Neyse ki, TSSB ve diğer anksiyete bozuklukları için tedavi gören çoğu kişi tedaviye olumlu yanıt verir ve hayatların kalitesinde yükselme izlenir.
Tedavide ilaç kullanımı ve psikoterapiler (Bilişsel-davranış terapi, anksiyete ile baş etme programları, EMDR) oldukça etkilidir.