Yas Nedir?
Büyük kayıplardan sonra kişilerde görülen psikolojik tepkilere yas denilmektedir. Kayıp terimi ile ilk aklımıza gelen sevdiğimiz bir kişinin ölümüdür. Ancak; evcil hayvan, iş, statü, sağlık, organ, servet kaybı gibi pek çok kayıpta da gözlemlenebilir. Yas, melankoliden farklıdır ve karıştırılmamalıdır. Melankolide gerçek bir sevgi nesnesinin kaybı yoktur. Yas geri döndürülemeyecek, kontrolümüz dışında gerçekleşen, bir kayıp karşısında verilebilecek en doğal tepkidir. Bu doğal tepkiye müdahale edilmemesi gerekir. Yas tepkileri depresyon semptomlarına çok benzediğinden kayıp yaşayan kişinin yas dönemi, çevresi tarafından sorun olarak görülebilir. Yas tutmak, kaybı ve bununla ilgili her şeyi kabullenmek, başa çıkmak ve bu duygularla yaşamayı öğrenmek demektir.
Yas Süreci
1. İnkar;
Kişinin hayatında bir şey yokmuş gibidir. Bir çeşit şok hali diyebiliriz. Kişi dirençlidir sanki durum hiç etkilemeyecekmiş gibi inkar durumu yaşar.
2. Kızgınlık/öfke;
Kişi kendini öfkeli ve çaresiz hissetmeye başlar.
3. Pazarlık;
Üzüntü ve boşluk duygusu ile bir anlam arayışı vardır. ‘’Allahım bana sabır ver bu acı geçmezse canımı al. ‘’ gibi.
4. Depresyon;
Durumun kalıcı olduğu görülür ve içe kapanış meydana gelir. Depresif belirtiler kendini gösterir.
5. Kabullenme;
Olgunlaşma evresidir. Durumu kabul edip günlük yaşantıya geri dönülmeye başlanır.
Yas aşamalarından geçiyor olmak, oldukça doğal ve yas sürecinin sağlıkla tamamlanıyor olması açısından gereklidir. Ancak; bu yas süreci beklenenden uzun sürüyorsa, yaşamın gerekliliklerini uzun süredir sürdüremiyor olma, aşırı suçluluk ve değersizlik hisleri, intihar düşüncelerinin varlığı söz konusu ise, bir uzmandan yardım alınması önerilmektedir.
Yas Sürecinde Görülen Belirtiler Nelerdir?
Bedensel tepkiler: Baş ağrısı, göğüs ağrısı ve göğüste sıkışma hissi, boğazda düğümlenme, yutkunma güçlüğü, açlık hissi, bulantı, kusma, kabızlık veya ishal, nefes darlığı, çarpıntı, adet düzensizlikleri, kaslarda seyirme, gerginlik ve kasılmalar, uyku düzensizlikleri, iştah değişiklikleri, halsizlik ve yorgunluk
Duygusal tepkiler: Ölümü inkar etme, üzüntü, ağlama, özlem, öfke, sıkıntı, güvensizlik, tedirginlik, aklını yitireceği-delireceği korkusu, hayata karşı ilgi ve istek kaybı, hiçbir şeyden zevk alamama, hiçbir duygu hissedememe, geleceğe dair umutsuzluk ve karamsarlık, yalnızlık, çaresizlik.
Ruhsal tepkiler: Ölen kişinin hala yaşadığını, var olduğunu hissetme, sesini duyma, hayalini görme, hayat ve ölüm kavramlarını sorgulama
Bilişsel tepkiler: Ölen kişiyi ve ölümü düşünme-düşünmeye engel olamama, kendini suçlama, kendine kızma, pişmanlık, ölüm anını tekrar tekrar hatırlama, hatta çok canlı bir biçimde yaşama, kararsızlık, dikkatini toparlamakta zorlanma, bellek sorunları
Davranışsal tepkiler: Amaçsız bir aşırı hareketlilik, kendini tamamen başkalarına yardıma adayarak kaybın acısından kaçınma, insanlardan uzaklaşma ve görüşmek istememe, ölen kişinin eşyalarına, bulunduğu yerlere aşırı yönelme veya bunlardan uzak durmaya çalışma, mezara sık gitme veya gidememe, alkol ve/veya ilaç kullanma, cinsellikle ilgili değişiklikler.
Yas süreci uzarsa ya da komplike yas dediğimiz şiddetli klinik belirtiler, davranışsal değişiklikler olursa, kişinin işlevselliği ve yaşam kalitesi bozulacağından yardım alınması gerekir. Bu duruma depresif bozukluk da eklenirse antidepresan tedavi ve psikoterapi gerekli olur. Bu nedenle yas süreci iyi izlenmeli ve gerekirse psikiyatrik yardım alınmalıdır.